این کتاب مجموعاً دو بخش غیر مرتبط با یکدیگر است: بخش یکم آن‏ با عنوان «قیام و انقلاب مهدی (ع) از دیدگاه فلسفه تاریخ» ابتدا به صورت مقاله‏ ای کوتاه در یک نشریه دینی‏ در تهران منتشر و سپس مطالبی بر آن افزوده شد. آنچه در بخش یکم آمده است فلسفه تاریخ نیست، بلکه بررسی آرمانی اسلامی از دیدگاه فلسفه تاریخ است و ضمنا اشاره‏ ای به فلسفه تاریخ از دیدگاه قرآن و معارف اسلامی است. این بخش اشتیاق فراوانی در خوانندگان‏ برانگیخته است و اما بخش دوم که عنوان «شهید» دارد، تفصیل یافته یک سخنرانی در شب عاشورای سال ۱۳۹۳ هجری‏ قمری در تهران است. این کتاب به موضوع قیام حضرت مهدی از لحاظ فلسفی می پردازد.

انتظار فرج دو گونه است: انتظاری که سازنده و تعهدآور است و نیروآفرین و تحرک بخش، به گونه ای که می تواند عبادت و حق‌پرستی شمرده شود و انتظاری که ویرانگر و اسارت‌بخش و فلج کننده است. این دو نوع برداشت از ظهور مهدی موعود، علیه السلام، از دو نوع بینش درباره تحولات و انقلابهای تاریخی ناشی می شود. یکی از این دو شیوه را «ابزاری » و از نظری «دیالکتیکی» می نامیم و به شیوه دیگر «انسانی» یا «فطری » می گوییم. این دو نوع بینش درباره حرکت تکاملی تاریخ، نتیجه دو نوع تلقی از انسان و هویت واقعی و استعدادهای نهفته اوست. بنابر یکی از این دو تلقی، انسان در ذات خود بدون شخصیت انسانی است، هیچ امر ماورای حیوانی در سرشت او نهاده نشده است، هیچ اصالتی در ناحیه ادراک و بینشها و یا در ناحیه احساسات و گرایشها ندارد؛ اما بنابر تلقی فطری، انسان موجودی است دارای سرشت الهی، مجهز به فطرتی حق‌جو و حق‌طلب، حاکم بر خویشتن و آزاد از جبر طبیعت و جبر محیط و جبر سرشت و سرنوشت.